Gıda ışınlamaya AB ayarı!

AYDIN- Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Gıda Işınlama Yönetmeliği Taslağı, genel müdürlüğün internet sayfasında görüşe açıldı. Gıdahattı'nda yer alan habere göre, AB mevzuatına uyumlu olarak hazırlanan taslağa ilişkin görüşler, 23 Haziran’a kadar alınacak. Gıda Işınlama Yönetmeliği Taslağı, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün internet sayfasında görüşe açıldı. İlgili tarafların görüşlerini bildirmeleri için son tarih, 23 Haziran 2019 olarak belirlendi. Gıda Işınlama Yönetmeliği Işınlama tesislerinde gıda ve gıda bileşenlerinin iyonlaştırıcı radyasyonla ışınlanması, ışınlanan gıda ve gıda bileşenlerinin piyasaya arzı ve resmi kontrollerine dair usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırlanan yönetmelik; işletme lisans belgesi almış ışınlama işletmelerinin kayıt işlemleri ile bu tesislerde gıda ve gıda bileşenlerinin iyonlaştırıcı radyasyonla ışınlanması, ışınlanan gıda ve gıda bileşenlerinin piyasaya arzı ve resmi kontrollerine dair usul ve esasları kapsıyor. Yönetmelik hükümleri, a) Soğurulan dozun, nötron kullanan denetim cihazları için 0,01 Gy ve diğerleri için 0,5 Gy’den büyük olmaması şartıyla, X-ışınları için 10 MeV, nötronlar için 14 MeV ve diğer durumlarda 5 MeV en yüksek radyasyon enerji düzeylerinde ölçüm ve kontrol cihazlarında üretilen iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalan gıda maddelerini, b) Tıbbi gözetim altında steril diyet ihtiyacı duyan hastalar için hazırlanan ışınlanmış gıdaları ise kapsamıyor. Işın Kaynakları ve Işınlama İşletmeleri Yönetmeliğe göre, gıdalar yalnızca yönetmelikte belirtilen iyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarına tabii tutulabilecek. Gıda ışınlama işletmesi kurmak isteyen özel ve tüzel kişiler sırasıyla; Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’ndan (TAEK) gıda ışınlama tesisi kurmak ve işletmek için işletme lisans belgesi, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmeliğe göre Bakanlıktan işletme kayıt belgesi alacaklar. Gıda ışınlama işletmeleri, radyasyon güvenliği açısından Radyasyon Güvenliği Tüzüğü ve Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği hükümlerine uymakla yükümlü olacaklar. Gıda ışınlaması neden ve nasıl yapılacak? Gıda ışınlama işlemi; gıdalarda, gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesi, bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilmesi, çürümenin önlenmesi veya geciktirilmesi ile gıdaların bozulmasının önlenmesiyle ürünün raf ömrünün artırılması, filizlenme, çimlenme ve olgunlaşma ile oluşabilecek gıda kayıplarının azaltılması, bitki ya da bitkisel ürünlere zarar veren organizmaların etkisiz hale getirilmesi amaçlarından biri veya birkaçı için belirlenmiş ışınlama dozunda, uygun teknolojik ve hijyenik koşullarda yapılacak. Yönetmelik ekinde gıda ışınlama için gerekli koşullara yer verilirken, sadece böceklenmeyi önlemek amacıyla ışınlanmış olan hububat, baklagiller, kurutulmuş meyveler gibi düşük nem içeriğine sahip gıdalarda yeniden ışınlama yapılabilecek. Karantina amaçlı veya kök ve yumruların filizlenmesini önlemek gibi gıda güvenilirliği dışındaki amaçlarla düşük dozlarda ışınlanmış gıdalar ve bu maddelerden üretilmiş gıdaların ışınlanması, yüzde 5’ten daha az miktarda ışınlanmış bileşen içeren gıdaların ışınlanması ve kısmi dozda ışınlama, gıdanın yeniden ışınlanması olarak kabul edilemeyecek. Tutulması gereken kayıtlar Işınlama işletmelerinde ışınlanan her bir parti gıda için yönetmelikte belirtilen kayıtlar tutulacak ve söz konusu kayıtlar en az 5 yıl süreyle saklanacak. Işınlama işletmeleri ışınlama işleminin yapıldığına dair belge düzenlemek zorunda olacaklar. Bu bilgiler ışınlanmış gıdanın depolanması ve taşınması sırasında ürünün ambalajının üzerinde veya ticari belgelerde yer alacak ve gıda ile birlikte ışınlamayı talep eden işletmeciye aktarılacak. Etiketleme Son tüketiciye veya toplu tüketim yerlerine arz edilecek olan; Hazır ambalajlı ışınlanmış gıdalarda “Işınlanmıştır” veya “Işınlama işlemi yapılmıştır” ifadesi ve ekte verilen yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama sembolü “Radura” nın temel görüş alanında kolayca görülebilir şekilde etiket üzerinde, Hazır ambalajlı hale getirilmeksizin satılan ışınlanmış gıdalarda “Işınlanmıştır” veya “Işınlama işlemi yapılmıştır” ifadesinin ve yeşil renkli uluslararası gıda ışınlama sembolü “Radura” nın etiket üzerinde veya eşlik eden ticari belgelerde bulunması gerekecek. Satış yapılan işletmede, tüketicinin talebi doğrultusunda paketlenerek satılan veya doğrudan satış için hazır ambalajlı hale getirilmiş ışınlanmış gıdaların satışı sırasında “Işınlanmıştır” veya “Işınlama işlemi yapılmıştır” ifadesinin, satın alan kişinin görebileceği yerlerde bulundurulması veya gıda ile birlikte satın alan kişiye sunulması zorunlu olacak. Gıda ışınlanmış bir bileşen içeriyorsa; gıdanın etiketinde yer alan bileşenler listesinde ışınlanmış bileşenden sonra gelmek üzere “Işınlanmıştır” veya “Işınlama işlemi yapılmıştır” ifadesi yer alacak. İzlenebilirlik ve resmi kontroller Gıda işletmecileri ışınlanmış gıdanın hammadde temini, ithalat, ihracat, üretim, işleme ve piyasaya arzı ile ilgili tüm aşamalarında izlenebilirliği sağlamakla yükümlü olacaklar. Resmi kontroller 5996 sayılı Kanun kapsamında, Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik ve bu Yönetmelik kapsamında Bakanlık tarafından yapılacak. Işınlama tesislerinin radyasyon güvenliği açısından denetlenmesi; Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği, Gamma ve Elektron Demeti Işınlama Tesislerinin Güvenliği ve Lisanslanması Yönetmeliği ile Radyasyon Güvenliği Denetimleri ve Yaptırımları Yönetmeliği’ne göre TAEK tarafından yapılacak. Gıdada ışınlama işlemi ile ilgili olarak yapılacak analizler, ulusal veya uluslararası kabul görmüş analiz metotlarına göre Bakanlığın belirleyeceği laboratuvarlarda veya TAEK laboratuvarlarında yapılacak. Işınlanmış gıda veya ışınlanmış bileşen içeren gıdaların ithalatına yalnızca ışınlama işleminin Bakanlıkça uygun bulunan ışınlama işletmelerinde yapılması koşuluyla izin verilecek. Bakanlıkça belirlenen uygunluk kriterleri ve uygun bulunan ışınlama işletmelerinin listesi Bakanlık internet sitesinde yayımlanacak. Avrupa Birliği tarafından onaylanmış ışınlama işletmeleri Bakanlıkça uygun bulunan ışınlama işletmeleri olarak kabul edilerek, listeye eklenecek. Avrupa Birliği mevzuatına uyum (AT) 1999/2 sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Üye Ülkelerin Kanunlarının Yaklaştırılması ve (AT) 1999/3 sayılı Işınlanmış Gıda ve Gıda Bileşenleri ile ilgili Komisyon Listesinin Oluşturulması için Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri dikkate alınarak hazırlanan Yönetmeliğin yayımı ile birlikte, 6/11/1999 tarihli ve 23868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gıda Işınlama Yönetmeliği yürürlükten kaldırılacak. Yönetmeliğin yayım tarihinden önce faaliyet gösteren gıda işletmecileri; yeni Yönetmelik hükümlerine 30/6/2019 tarihine kadar uyum sağlayacaklar. Bu tarihe kadar ise, yürürlükten kaldırılan Gıda Işınlama Yönetmeliği hükümlerine uymak zorunda olacaklar.